بررسی فقهی - اقتصادی عدالت و کارایی

چکیده با توجه به دیدگاه عدالت محور غرب که قرارداد اجتماعی راولزی آن مبنای انقلاب صنعتی به عنوان تحول بزرگ بوده است . در نهایت باعث از بین رفتن بسیاری از دستاوردهای غرب شده گرچه نظام مردم سالاری غرب در این مسیر سعی کرده است با تصویب قوانین لیبرالیستی و دموکراتیکی به نوعی به عدالت و کارایی دست یابد ولی در این زمینه ضعف خود را نشان داده است، در حالی که اسلام با نظام وحیانی و مبتنی بر عدالت که منشأ عدالت را حق الهی می داند نشان داده است که حاکمیت مبانی و اصول الهی می توانند تضمین کننده عدالت و کارایی به صورت توأم باشد. در این تحقیق سعی شده، به صورت مقایسه ای و تطبیقی بدان بپردازیم. در این جا با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی این پرداخته می شود. سوال اصلی تحقیق این است که: آیا نظام اقتصاد مبتنی بر عدالت، می تواند از کارایی اقتصادی نیز برخوردار باشد؟ اولین فرضیه این است که با استفاده از روش ذکر شده مبانی و عناصر در نظام اقتصاد اسلامی بر مبنای عدالت اقتصادی تنظیم شده است و اینکه نظام اقتصادی مبتنی بر عدالت از کارایی اقتصادی برخوردار است، هدف اصلی این تحقیق تبیین و بررسی فقهی، اقتصادی عدالت و کارایی به نحو که با مقایسه ی مفهوم عدالت و کارایی، جامعیت معیار عدالت اقتصادی تبیین و رابطه بین این دو واژه مشخص گردد. با توجه به فرضیه فوق، دستاورد مهم این رساله این است که با یک نگاه فرا دینی تفاسیر و تعابیر متعدد از عدالت و عدالت اقتصادی مورد تحقیق قرار گرفته و با شریعت اسلامی تطبیق داده شده و چنین نتیجه گرفته شده است که به جهت جامعیت نگرش اسلام به مسائل اقتصادی و معیشتی معیار عدالت اقتصادی از دیدگاه اسلام بر سه قاعده (1-حق برخورداری برابر، 2-سهم بری بر اساس میزان مشارکت در فرآیند تولید، 3-توازن نسبی درآمدها و ثروت ها در جامعه)، استوار است. در گام بعدی معیار کارایی اقتصادی با نظام اقتصادی اسلامی و مبانی ارزشی حاکم بر آن مقایسه گردیده و از میان شرایط متعارف کارآیی اقتصادی، فقط شرط کارآیی فنی قابل تطبیق با این نظام معرفی شده و بر این اساس رابطه عموم و خصوص مطلق بین معیارهای عدالت اقتصادی و کارآیی فنی نتیجه گرفته شده است.